Migracje wewnętrzne ludności w polskich obszarach metropolitalnych u progu XXI wieku

Abstract

Celem niniejszej rozprawy jest określenie natężenia i kierunków migracji, struktur migrantów (wieku, wykształcenia) w obrębie polskich obszarów metropolitalnych oraz zmian w tym zakresie dokonujących się na przełomie XX i XXI w., a także próba określenia roli czynników wpływających na procesy suburbanizacji. Do realizacji przedstawionego celu sformułowano następujące hipotezy badawcze: – polskie obszary metropolitalne są zróżnicowane nie tylko pod względem powierzchni i liczby ludności, ale również są na różnym etapie zaawansowania procesów migracyjnych, a w szczególności suburbanizacyjnych; – metropolie posiadają zróżnicowane zasięgi oddziaływania migracyjnego w zależności od ich wielkości i zaawansowania rozwoju; – stopień rozwoju procesów suburbanizacji przebiegających na badanych obszarach zależy od ich rozwoju gospodarczego oraz infrastrukturalnego. W rozdziale pierwszym o charakterze teoretycznym przedstawiono problematykę związaną z miastami centralnymi i ich obszarami metropolitalnymi. Zawiera on przegląd definicji, cech i funkcji metropolii. Dużą wagę przywiązano również do ukazania zróżnicowania typologii zarówno światowych, jak i krajowych miast metropolitalnych. Rozdział drugi oparty na materiale empirycznym zawiera ogólną charakterystykę migracji w polskich obszarach metropolitalnych. Podstawowe współczynniki napływu, odpływu, salda migracji, efektywności migracji oraz struktur wieku wykonano na poziomie powiatów, natomiast kierunki migracji zostały określone na poziomie województw. Przeprowadzono również kilka typologii na podstawie danych migracyjnych. Wykonano również syntetyczną typologię migracji zwierającą: typy Z. Długosza, typologię według grup wieku oraz typologię salda migracji i mobilności. Na tej podstawie dokonano hierarchizacji polskich obszarów metropolitalnych pod względem rozwoju procesów suburbanizacyjnych. Trzeci, poznawczy rozdział jest poświęcony przepływom migracji ludności dla wybranych miastach metropolitalnych (Warszawa, Kraków, konurbacja katowicka, Poznań, Lublin, Rzeszów) oraz strukturze wykształcenia ludności migrującej. Przeprowadzono analizę napływu, odpływu i bilansu wędrówkowego dla wybranych miast metropolitalnych. Kryterium wyboru danego obszaru metropolitalnego był stopień zaawansowania procesów suburbanizacji oraz miejsce zajmowane w hierarchii obszarów metropolitalnych ustalone w poprzednim rozdziale. Z kolei w rozdziale czwartym podjęto próbę określenia czynników wpływających na zróżnicowanie migracji ludnościowych w polskich obszarach metropolitalnych, a co za tym idzie procesów suburbanizacji za pomocą analizy współczynników korelacji liniowej Pearsona. Ostatni – piąty rozdział zawiera wnioski wypływające z przeprowadzonych analiz badawczych.