Przestrzeń aksjologiczna w wybranych podręcznikach gimnazjalnych do kształcenia literacko-kulturowego (1999-2005)

Abstract

Ze względu na złożoność problematyki aksjologicznej w odniesieniu do podręczników gimnazjalnych, książka dzieli się na dwie zasadnicze części. W obrębie pierwszej, zatytułowanej Aksjologiczne podstawy dydaktyki literatury, mieszczą się rozdziały poświęcone zagadnieniom teorii wartości oraz kwestii ich przekładu na język dydaktyki i konkretne postulaty metodyczne. Dopełniają te rozważania namysł nad podręcznikiem szkolnym z punktu widzenia jego użyteczności w procesie konfrontowania uczniów ze sferą aksjologiczną, refleksja związana z przekonaniem, że struktura podręcznika ma wpisaną w siebie, w sposób bardziej lub mniej świadomy, określoną propozycję wychowawczą. Całości tych rozważań towarzyszy przeświadczenie o złożoności zagadnień związanych z pojęciem wartości oraz potrzebie poszukiwania najwłaściwszych formuł organizowania kontaktu uczniów z aksjologicznym uniwersum. Druga część, zatytułowana Podręcznik literacko-kulturowy jako narzędzie konfrontowania ucznia ze światem wartości, obejmuje trzy rozdziały skupione wokół obserwacji materiału podręcznikowego. Odpowiednio poświęcone są one wartościom moralnym (rozdział I), estetycznym (rozdział II) oraz społeczno-kulturowym (rozdział III), obserwowanym na wielu piętrach organizacji struktury podręcznika. Rezultatem prowadzonych badań jest obraz świata wartości prezentowanego w wybranych podręcznikach gimnazjalnych wydawanych po reformie z 1998 roku (w latach 1999 –2005) i zgodnych z obowiązującą wówczas, od 1999 roku, Podstawą programową, a także uniwersalne rozpoznanie rozmaitych strategii i metod prowadzenia edukacji aksjologicznej zaprojektowanej w analizowanych książkach szkolnych. Przyświeca tym analizom edukacyjne przeświadczenie o konieczności nienaruszania podmiotowości ucznia w toku realizowanych zadań wychowawczych oraz zachowania szacunku dla wolności ucznia, niezależności jego myślenia i dokonywanych przez niego wyborów aksjologicznych.