Edukacja europejska : założenia, perspektywy, funkcje społeczne : krytyczne spojrzenie

Abstract

Kluczowym pojęciem w książce jest „edukacja europejska”. Definiując edukację europejską należy pamiętać, aby nie ograniczać jej jedynie do procesu nauczania o Europie i Unii Europejskiej, ale przede wszystkim zwrócić uwagę na funkcje społeczne, jakie ta edukacja pełni, wskazać na korzyści, jakie daje Europejczykom nowoczesna edukacja. Mówiąc o edukacji europejskiej w szerokim znaczeniu, należy przyjąć, że zarówno nauczanie o Europie, integracji europejskiej, jak i kreowanie „europejskiego myślenia” i nabywanie europejskich kompetencji to inwestowanie w kapitał społeczny i kulturowy jednostki. Przy czym niezwykle ważne jest podkreślenie, że właściwe inwestowanie w kapitał społeczny i kulturowy Europejczyków zależne będzie również od rzetelnej, opartej na solidnych fundamentach edukacji ogólnej (z uwzględnieniem powszechnej dostępności do edukacji przedszkolnej), w dalszej kolejności od dobrze prosperującej edukacji zawodowej, szkolnictwa średniego, dopiero później od wysokiej jakości studiów wyższych i różnych form edukacji dorosłych. Tylko tak rozumiana edukacja europejska, jako inwestowanie w kapitał społeczny i kulturowy jednostek, spełnia wymogi koncepcji „uczenia się przez całe życie”. Książka składa się z czterech rozdziałów. W rozdziale pierwszym przedstawiono problem wielowymiarowości edukacji europejskiej. Zdefiniowano główne pojęcia: edukacja europejska, europejski wymiar w edukacji i europeizacja oświaty oraz przedstawiono rozwój edukacji europejskiej w polskim systemie oświaty, od momentu rozpoczęcia negocjacji akcesyjnych Polski do struktur Unii Europejskiej. Problem ten został zaprezentowany również w ujęciu socjologicznym, poprzez analizę wybranych celów edukacji europejskiej o wyraźnym kontekście społecznym. Edukację europejską zdefiniowano także jako inwestowanie w rozwój kapitału społecznego i kulturowego społeczeństw europejskich. Rozdział drugi ma charakter wprowadzający w zagadnienie polityki edukacyjnej, prowadzonej przez Wspólnoty Europejskie i później Unię Europejską. Narastanie zainteresowania kwestią edukacji w Europie, od podpisania Traktatów Rzymskich w 1957 roku aż do czasów współczesnych, wymagało ujęcia chronologicznego. Problem edukacji europejskiej został omówiony na podstawie analizy traktatów unijnych oraz takich unijnych planów działań, jak Strategia Lizbońska i Strategia Europa 2020. Perspektywy dla rozwoju szeroko pojętej edukacji europejskiej zostały omówione w trzecim rozdziale. Biorąc pod uwagę fakt, że aktualnie bardzo często postrzega się edukację europejską jako wkład w rozwój europejskiego szkolnictwa wyższego, wnikliwej analizie poddano najważniejsze dokumenty wydane przez ministrów edukacji w ramach Procesu Bolońskiego. Zaprezentowano etapy Procesu Bolońskiego, koncentrując się na realizacji jego najważniejszych celów i przebiegu reform w polskim szkolnictwie wyższym. Odwołując się do najważniejszych dyrektyw i rozporządzeń unijnych, przedstawiono również główne inicjatywy edukacyjne Unii Europejskiej o społecznym wymiarze, a mianowicie programy edukacyjne oraz ECTS – Europejski System Transferu i Akumulacji Punktów, jako narzędzie Procesu Bolońskiego, reformującego europejskie szkolnictwo wyższe. Ostatni, czwarty rozdział pracy jest próbą odpowiedzi na pytanie, jakie główne wyzwania stoją przed edukacją europejską oraz jakie są jej najważniejsze funkcje społeczne. Na przykładzie problemu edukacji dzieci imigrantów i mniejszości narodowych w Unii Europejskiej omówiono znaczenie edukacji europejskiej w procesie selekcji szkolnych, zjawiska charakterystycznego dla każdego systemu edukacyjnego. Wskazanie na perspektywy rozwoju edukacji europejskiej oraz jej społeczne funkcje nie byłoby pełne bez zwrócenia uwagi na problem wczesnej opieki nad dziećmi oraz edukacji przedszkolnej w Europie. Ten obszar edukacji został celowo wybrany jako przykład możliwego kierunku rozwoju dla wspólnej polityki edukacyjnej Unii Europejskiej. Europejski wymiar edukacji w pozostałych sektorach szkolnictwa, zwłaszcza problem szkolnictwa zawodowego, może być ciekawym kierunkiem dla zupełnie nowych badań.