Zarządzanie kryzysowe elementem bezpieczeństwa Rzeczypospolitej Polskiej

Abstract

Monografia niniejsza poświęcona jest problematyce ochrony ludności w obliczu zagrożeń pozamilitarnych u progu XXI wieku. Jej celem jest przybliżenie wieloaspektowej problematyki związanej z zarządzaniem kryzysowym. W rozdziale Bezpieczeństwo państwa poruszone zostały zagadnienia dotyczące istoty i pojęcia bezpieczeństwa, które wraz z zakończeniem tzw. zimnej wojny znacznie się poszerzyło. Nabiera ono ciągle nowego znaczenia, co oznacza, że zwiększa się jego pojemność, a także możliwość interpretacji. Kolejna kwestia to typologia bezpieczeństwa, która obecnie nie odnosi się wyłącznie do czynnika militarnego i realizacji polityki zagranicznej. Wyróżnia się m.in. bezpieczeństwo gospodarcze, finansowe, informacyjne, żywnościowe, energetyczne, dostępu do surowców naturalnych czy słodkiej wody. Rozdział noszący tytuł Podstawy zarządzania kryzysowego poświęcony został rozważaniom na temat terminologii: kryzys, sytuacja kryzysowa, zarządzanie kryzysowe. Omówione również zostały zasady zarządzania kryzysowego, etapy i system zarządzania kryzysowego na wszystkich poziomach bezpieczeństwa państwa. W rozdziale Zagrożenia kryzysowe państwa zwraca się uwagę na pojecie i klasyfikację zagrożeń. Przemiany zachodzące w otoczeniu wewnętrznym i zewnętrznym (bliższym i dalszym) państwa generują szerokie spektrum zagrożeń o charakterze pozamilitarnym (militarnym), które mają zróżnicowane podłoże, a ich skala i dynamika zależy m.in. od wrażliwości i skuteczności podejmowanych przez społeczeństwo działań. Omówione tu zostały zagrożenia naturalne, techniczne, społeczne i militarne. W rozdziale Podstawy prawne zarządzania kryzysowego zaprezentowane zostały przepisy regulujące zarządzanie kryzysowe z uwzględnieniem prawa międzynarodowego, co jest m.in. następstwem przyjęcia Polski do struktur Sojuszu Północnoatlantyckiego i Unii Europejskiej. W procesie dostosowania prawa krajowego do prawa unijnego strona Polska uregulowała kwestie związane z zarządzaniem kryzysowym przy uwzględnieniu położenia geopolitycznego naszego państwa. W rozdziale Podsystem informacyjny omówiono znaczenie informacji dla skutecznego zarządzania, w tym kryzysowego. Informacja wartościowa i dostarczona uprawnionym podmiotom we właściwym czasie pozwala na podjęcie działań wyprzedzających, co m.in. przekłada się na minimalizację ewentualnych negatywnych skutków lub niedopuszczenie do powstania sytuacji kryzysowej. W procesie zarządzania kryzysowego istotne są źródła informacji międzynarodowe i krajowe. Ich stały monitoring stanowi system wczesnego ostrzegania i alarmowania, co ma istotne znaczenie dla prowadzenia skutecznych działań. W rozdziale Podsystem planowania przedstawione zostało znaczenie tego podsystemu dla zarządzania kryzysowego na poziomach krajowym, wojewódzkim, powiatowym i gminnym. Scharakteryzowano poszczególne plany, jak: Raport o zagrożeniach bezpieczeństwa narodowego, który stanowi podstawę dalszych przedsięwzięć planistycznych, Narodowy Program Ochrony Infrastruktury Krytycznej, Plany ochrony infrastruktury krytycznej, Krajowy Plan Zarządzania Kryzysowego, plany logistyczne i plany obrony cywilnej. W rozdziale Podsystem kierowania wskazane zostały podmioty uprawnione do kierowania w zarządzaniu kryzysowym, ze szczególnym wskazaniem na zakres realizowanych zadań i posiadane kompetencje. Do tych podmiotów zalicza się: Radę Ministrów i Prezesa Rady Ministrów, ministra właściwego do spraw wewnętrznych, ministrów i kierowników urzędów centralnych, wojewodów, starostów, wójtów (burmistrzów, prezydentów miast). W rozdziale Podsystem wykonawczy omówiono istotę tego podsystemu, a ponadto: System powiadamiania i alarmowania, System powiadamiania ratunkowego, Krajowy System Ratowniczo-Gaśniczy, Państwowe Ratownictwo Medyczne, udział obrony cywilnej i Sił Zbrojnych Rzeczypospolitej Polskiej w zarządzaniu kryzysowym, podstawy prawne i zadania. W rozdziale Inni uczestnicy podsystemu wykonawczego wskazane zostały pozostałe podmioty, które z uwagi na usytuowanie w strukturze władzy wykonawczej, realizowane zadania i posiadane uprawnienia również biorą aktywny udział w zarządzaniu kryzysowym. Do tych uczestników zalicza się: Policję, Żandarmerię Wojskową, Straż Graniczną, Biuro Ochrony Rządu, a także służby specjalne, które z uwagi na realizowaną funkcję informacyjną zajmują szczególną pozycję w procesie zarządzania kryzysowego. Rozdział Ochrona infrastruktury krytycznej państwa ma ścisły związek z postępem naukowo-technicznym, gdzie technika teleinformatyczna obecna jest praktycznie we wszystkich sferach działania państwa i człowieka. Jej wpływ na zdolność realizowania szerokiego spektrum zadań wynikających z funkcji państwa oznacza ich zależność od sprawnie działającej infrastruktury. W rozdziale tym wskazane zostały elementy infrastruktury krytycznej, organy uprawnione do jej ochrony, ze szczególnym wskazaniem na pozycję Agencji Bezpieczeństwa Wewnętrznego. Rozdział ostatni, Ochrona cyberprzestrzeni państwa nawiązuje do rozdziału poprzedniego, ponieważ sprawne funkcjonowanie infrastruktury krytycznej państwa, to bezpieczna cyberprzestrzeń będąca (obok ziemi, powietrza, wody i przestrzeni kosmicznej) kolejnym obszarem rywalizacji człowieka. Wspomniana technika teleinformatyczna to współzależność od cyberprzestrzeni. Omówione zostały pojęcie i istota cyberprzestrzeni, podstawy prawne i organy właściwe do jej ochrony. Monografia przeznaczona jest dla teoretyków i praktyków zajmujących się problemami zarządzania kryzysowego w państwie.