Język dawnych statutów premonstrateńskich : interpretacje

Abstract

Przedmiotem niniejszego opracowania jest język dawnych dokumentów klasztornych dotyczących polskich zgromadzeń norbertańskich, dla których stały się one podstawą organizacji życia codziennego. Dokumenty te to tłumaczenia z języka łacińskiego – oryginał starszego pochodzi z 1340 roku, został przetłumaczony na język polski w roku 1541, oryginał młodszego pochodzi z roku 1632 – jego tłumaczenia dokonano w roku 16923. Młodszy statut znany jest z trzech różnych rękopisów, różniących się przede wszystkim długością tekstu, w warstwie treściowej różnice są niewielkie. Dla potrzeb tego opracowania będę wykorzystywał przede wszystkim S7, który można traktować jako kompletny statut przeznaczony dla zgromadzenia żeńskiego. S5 jest jego wersją skróconą, S8 natomiast, do którego będę się odwoływać, jest przeznaczony dla zgromadzeń męskich. Rękopisy znajdują się w archiwum klasztoru panien norbertanek w Krakowie na Zwierzyńcu, starszy oznaczono numerem 1, młodsze numerami 5, 7 i 8. Interesujące nas teksty to zbiory praw obowiązujących we wszystkich klasztorach norbertańskich w Europie, którym nadano nazwę ustawy lub statuty. Nie jest to więc reguła klasztorna, tylko powstałe w nawiązaniu do niej i ją rozszerzające zbiory norm prawnych, wyrażone w tekście za pomocą wypowiedzi normatywnych, czyli takich, które coś nakazują lub czegoś zakazują (Ziembiński, Zieliński 1992: 20). W sporym uproszczeniu można wstępnie stwierdzić, iż omawiane rękopisy są tekstem prawnym zapisanym językiem prawnym, różnym jednak pod względem użytych środków językowych.