Postradzieckie państwa Azji Centralnej : historia, polityka, gospodarka, społeczeństwo

Abstract

Niniejsza publikacja jest próbą odpowiedzi na pytanie jaką drogę rozwoju wybrały i jak daleko nią zaszły azjatyckie republiki byłego ZSRR. Kazachstan, Turkmenistan, Uzbekistan, Tadżykistan oraz Kirgizja swoją suwerenność odzyskały z początkiem lat 90. XX wieku w wyniku rozpadu państwa radzieckiego. Początkowe obawy dotyczące możliwości wybuchu niekontrolowanego konfliktu zbrojnego między nowymi azjatyckimi republikami nie znalazły odzwierciedlenia w rzeczywistości. Republik Azji Centralnej nie ominęły jednak konflikty wewnętrzne. Najbardziej boleśnie konsekwencje „wojny domowej” odczuł Tadżykistan. Mimo relatywnie korzystnej sytuacji geopolitycznej państwa wchodzące w skład postradzieckiej Azji Środkowej nadal pozostają do pewnego stopnia na uboczu wielkich wydarzeń politycznych. Jest to wynikiem zarówno samoizolacji będącej pochodną rządów miejscowej elity władzy, jak i spuścizny postsowieckiej, która na obszarze Azji Środkowej znajduje swoje odbicie w mocarstwowej, hegemonicznej roli Federacji Rosyjskiej. Przyczynia się ona do wyhamowania procesów alienacji państw postradzieckiej Azji Centralnej ze strefy wpływów rosyjskich. W opracowaniu zostały omówione kwestie związane z prowadzoną przez powyższe państwa polityką zagraniczną oraz wewnętrzną. Ponieważ w obecnym, globalnym świecie coraz większą rolę odgrywają kwestie ekonomiczne, zwrócono na nie szczególną uwagę, poddając analizie ekonomicznej obecny potencjał i możliwości w tym zakresie państw regionu postradzieckiej Azji Środkowej. Czytelnik będzie mógł porównać potencjał gospodarczy poszczególnych państw, możliwości rozwoju sfery handlu i usług, a także istniejącą lub będącą w budowie infrastrukturę komunikacyjną. Inną ważną kwestią, której autorzy publikacji poświęcili wiele miejsca, jest szeroko rozumiany potencjał energetyczny państw regionu. Dotyczy to zwłaszcza zasobów ropy naftowej i gazu ziemnego. Na szczególną uwagę zasługują tu Turkmenistan oraz Kazachstan, w mniejszym stopniu Uzbekistan. W przypadku racjonalnego korzystania z pokładów „błękitnego paliwa” oraz „czarnego złota” przez powyższe państwa mają one możliwość modernizacji całego systemu gospodarczego oraz przeprowadzenia koniecznych zmian w infrastrukturze. Wiele miejsca poświęcono również przemianom polityczno-społecznym zachodzącym w postradzieckiej Azji Środkowej. Trudno w tej mierze o jednoznaczną ocenę. Często bowiem wielkie aglomeracje miejskie stanowią kontrast dla konserwatywnej prowincji. Astana – stolica Kazachstanu – to miasto, które w wielu obszarach życia codziennego przypomina europejskie stolice. Miejscowa ludność zaopatruje się w towary w podobnych sklepach co Polacy czy Niemcy. Te same marki, często również ceny. Dla odmiany kazachska prowincja to mieszanina islamu z bardzo powoli odchodzącą do lamusa historii świadomością sowiecką. Utrwalaniu takiego porządku rzeczy sprzyja wszechobecna bieda połączona z degrengoladą postaw społecznych. W takich miejscach wydaje się, iż czas się zatrzymał. To jednak pozory. Radykalny islam bardzo dobrze przystosowuje się do trudnych warunków azjatyckiej prowincji. Teorie głoszone przez islamistów mają olbrzymi wpływ na pozbawioną perspektyw miejscową młodzież. Brak reakcji ze strony władz na problemy trawiące prowincję z czasem może doprowadzić do wybuchu społecznego niezadowolenia, które znajdzie swoje ujście w działalności różnych radykalnych grup.