Sytuacyjne wspieranie dzieci w doświadczaniu świata

Abstract

Człowiek współczesny (uczestnik i twórca cywilizacji III fali, zdominowanej przez informację i technologię) musi być wyposażony w umiejętności stawiania hipotez, budowania planów zdarzeń przyszłych (alternatywność, antycypacja), umiejętności dowodzenia, szukania, udowadniania (heurystyczność), umiejętności rzucania ofert, ich selektywnego wyboru. Niezwykle ważne jest zakorzenienie kulturowe, samodzielność podejmowania decyzji. Prezentowane paradygmaty, każdy w swoisty sposób, wspierają dziecko w nabywaniu pożądanych społecznie zachowań. Najpełniej czyni to edukacja ku emancypacji, bowiem pozwala dziecku na wgląd w siebie, oduczanie się nieskutecznych, niepotrzebnych zachowań, na wyzwolenie się ze zbędnych ograniczeń, schematów. Dzieci powinny być kształtowane w kontekście własnych preferencji i mocy rozwojowej ku zrozumieniu preferencji i mocy innych ludzi wokół, po to, by uczyć się stopniowo obecności wśród ludzi i ich wytworów oraz wartościowania tej obecności. Tylko z takim człowiekiem można zawierać ważne umowy na rzecz społeczeństwa, ekologii, kultury, etyki. Edukacja ku emancypacji zawiera doświadczanie bezpośrednie, a więc umożliwia usytuowanie człowieka w perspektywie fenomenologicznej, szczególnie człowieka trzy-, czteroletniego, dla którego wnioskowanie a posteriori jest jedynie dostępne rozwojowo. Umożliwia także odwoływanie się do treści kulturowych, ponieważ opiera się na potrzebach osobniczych każdego dziecka i potrzebach wspólnotowych kulturowych. Czym więc „wypełnić dzieciństwo” człowieka w procesie edukacji? Przede wszystkim szansą uczenia się dokonywania wyboru między różnymi możliwościami działania, opcjami zdarzeń. Uczenia się podejmowania decyzji, poczynając od zabawy - to najważniejszy czas i najważniejsza przestrzeń gromadzenia doświadczeń w tym zakresie. Aby ułatwić nauczycielom wybór paradygmatu, przedstawiłam argumenty ukryte w istocie edukacji jako faktu w życiu (dla życia, permanentnie realizowanej). Edukacja jako zadanie wobec człowieka, celowo zorganizowana dla oświecenia, alfabetyzacji, nie jest już wystarczająca wobec nowych wyzwań cywilizacyjnych. Dynamika w rozwoju nauki, kultury wyznacza dla niej zadania całkiem nowe - jako zjawiska ustawicznie obecnego w życiu człowieka, zintegrowanego i skorelowanego z potrzebami indywidualnymi i społecznymi, z postępem i rozsądnym korzystaniem z jego udogodnień.