Wyrazy dźwiękonaśladowcze w ekspresji i komunikacji językowej dzieci w wieku przedszkolnym

Abstract

Książka należy do lingwistyki pedagogicznej, ma charakter interdyscyplinarny, sytuuje się na pograniczu językoznawstwa, psychologii i pedagogiki. Przedmiotem moich rozważań jest komunikacja językowa dziecka w wieku przedszkolnym rozpatrywana ze względu na jej afektywne nacechowanie, czemu służą głównie, ale nie tylko, wyrażenia dźwiękonaśladowcze. Pierwotnym zamierzeniem miała być próba określenia, w jaki sposób wyrazy dźwiękonaśladowcze wpływają na rozwijanie i usprawnianie mowy dziecka przedszkolnego. Jednak w miarę gromadzenia materiału badawczego (o którym będzie mowa w tekście) uświadomiłam sobie, że ważna jest nie tylko struktura wyrażeń dźwiękonaśladowczych, lecz przede wszystkim ich charakter ekspresywny oraz że cała komunikacja dziecka przedszkolnego nacechowana jest afektywnie. Widać to między innymi w odkrytej przez J. Piageta mowie egocentrycznej. W rozwoju językowym małego dziecka funkcja ekspresywna odgrywa doniosłą rolę, ponieważ służy do wyrażania jego uczuć i reakcji otoczenia. Dopiero później, w wieku szkolnym, ustępuje ona funkcji komunikatywnej. Właśnie do wyrażania ekspresji dziecięcej predestynowane są wyrażenia dźwiękonaśladowcze (onomatopeje) ze względu na swoją stosunkowo prostą strukturę foniczną i rytmiczne powtarzanie tego samego elementu, zarówno morfologicznego (wyraz, morfem), jak też składniowego (wyraz, fraza, całe zdanie). Oprócz wyrażeń dźwiękonaśladowczych wartość emocjonalną (ekspresywno-impresyjną) posiadają również inne elementy języka, takie jak: akcent, melodia, przedstawienie składników, pauza, zawieszenie głosu, wypowiedzi urywane. Monografia składa się z wprowadzenia, czterech zasadniczych części, podsumowania i bibliografii. W postaci załącznika przygotowano propozycje zastosowań metodycznych. Książka adresowana jest do wszystkich zainteresowanych problematyką wykorzystania wyrażeń dźwiękonaśladowczych w usprawnianiu języka dziecka w wieku przedszkolnym.