Osoba ucznia w świadomości studentów polonistyki. O związku literaturoznawstwa z dydaktyką

Abstract

Niniejsza książka składa się z sześciu rozdziałów. W rozdziale 1. przedstawiam namysł nad celami kształcenia przyszłych polonistów, ukierunkowanymi na człowieka, także ucznia. Zarysowuję tym samym koncepcję kształcenia nauczycieli, pożądany i zaprojektowany w procesie polonistycznej edukacji uniwersyteckiej ich wizerunek w świetle wybranych stanowisk polonistów międzywojennych i znawców współczesnych. W rozdziale 2. prezentuję nurty refleksji nad postrzeganiem osoby ucznia. Wychodzę od zasygnalizowania wybranych punktów widzenia specjalistów z lat 20. i 30. minionego stulecia. Ukazuję różne sposoby pojmowania przez nich wychowanka oraz jego udziału i miejsca w czasie lekcji na tle dominujących wówczas metodologii badań literackich oraz nowych kierunków w psychologii i pedagogice. Następnie piszę o znaczeniu teorii Romana Ingardena dla metodologii zorientowanych w latach 70. XX wieku na odbiorcę literatury i przechodzę do nowoczesnych sposobów postrzegania ucznia. Studencki sposób postrzegania i definiowania nastolatka – jako człowieka i jako odbiorcy literatury oraz rozumienia formuły „spotkania z Innym”, ujmowania i opisywania relacji osobowych, zachodzących w toku lekcji literatury przedstawiam w rozdziale 3. W rozdziale 4. koncentruję uwagę na roli studiów nad literaturą w procesie odkrywania przez studenta samego siebie i osoby ucznia. Piszę w nim o znaczeniu wybranych zagadnień literaturoznawczych dla przedmiotowej kwestii. Tym samym sięgam do różnych odmian antropologii literatury, krytyki etycznej i interpretacji hermeneutycznej. Tę część rozprawy zamykają wnioski badawcze na temat tego, czym okazała się literatura i jej funkcje dla słuchaczy z grupy S w wymiarze osobistym, naukowym i zawodowym. W centrum zaś rozdziału 5. sytuuję ucznia. Dlatego w tej części pracy zamieszczam wnioski z badań nad nieukierunkowanym spotkaniem dzieci i młodzieży z utworami: Andersena, Mrożka i Wilde’a. Na podstawie analizy zebranego materiału wydzielam trzy antropologiczne kategorie szkolnego odbioru tekstów autorstwa wymienionych tu pisarzy. W zamykającym rozważania rozdziale 6. prezentuję koncepcję badań eksperymentalnych, przeprowadzonych wśród słuchaczy z grupy ES. W rezultacie wyodrębniam trzy strategie studenckiego spotkania z nastolatkami: kontrolno- oceniającą, antropologiczno-etyczną i intrapersonalną. Wydzielenie dwóch ostatnich – jako najbardziej pożądanych w procesie otwierania przyszłych polonistów na ucznia – było uwarunkowane kontekstualnym kontaktem słuchaczy ze świadectwami szkolnego odbioru literatury.