Instytucja profesury zwyczajnej w polskim państwowym szkolnictwie akademickim w latach 1920–1939

Abstract

Tytuł niniejszej rozprawy: Instytucja profesury zwyczajnej w polskim państwowym szkolnictwie akademickim w latach 1920-1939, jednoznacznie wskazuje pytanie badawcze, na które stanowi ona odpowiedź. Celem tej pracy jest bowiem przedstawienie profesury zwyczajnej jako instytucji prawnej, umiejscowionej w strukturze organizacyjnej państwowych szkół akademickich, ale stanowiącej też w pewnym sensie część administracji państwowej, nie tylko z powodów własnościowych, lecz także ze względu na traktowanie przez ówczesne prawo polskie profesorów tych uczelni jako funkcjonariuszy państwowych, z wieloma istotnymi tego konsekwencjami. Ponadto pogląd, że szkolnictwo wyższe i jego instytucje wchodzą w zakres zainteresowań administracji jako dyscypliny naukowej znajduje oparcie w stanowisku wielu jej czołowych przedstawicieli. Jak wynika z powyższego, monografia ta jest przede wszystkim pracą z zakresu historii administracji i historii prawa. Poza wypełnieniem niewątpliwej i zarazem wyjątkowo istotnej luki badawczej zasadniczy jej cel stanowi dostarczenie usystematyzowanego materiału porównawczego dla potrzeb różnych dyscyplin naukowych, przede wszystkim administracji i prawa, ale, jak mam nadzieję, również zarządzania, historii, ekonomii, a w jakichś drobniejszych aspektach może nawet socjologii, pedagogiki i psychologu. Uważam, że analiza przeszłości może w istotny sposób przyczynić się do tworzenia przyszłości, jeżeli nawet nie poprzez dostarczanie gotowych lub sprawdzonych rozwiązań, choć i to od czasu do czasu jest możliwe, to przynajmniej pozwalając uniknąć błędów popełnionych w przeszłości. A już z pewnością powinna ona także pobudzić wyobraźnię do rozwiązywania problemów całkiem nowych, nieznanych wcześniej. Praca niniejsza ma charakter pionierski w tym znaczeniu, że jak dotąd nie powstało inne opracowanie monograficzne analizujące zagadnienie instytucji profesury zwyczajnej okresu międzywojennego w naszym kraju w ogólności, a w odniesieniu do zagadnień instytucjonalno-prawnych w szczególności. Jest ona owocem moich wieloletnich badań nad systemem szkolnictwa akademickiego II Rzeczypospolitej. Wyniki ich poszczególnych faz opublikowane zostały jak dotąd w 2 książkach i 24 artykułach naukowych. Ta monografia stanowi niejako zamknięcie kolejnego ich etapu, ale zarazem świadczy o kontynuacji założonego przeze mnie przed laty programu badawczego. Książka została podzielona pod względem merytorycznym na dziewięć rozdziałów. W rozdziale I przedstawiono ogólne informacje o szkolnictwie akademickim Drugiej Rzeczypospolitej. W rozdziale II umiejscowiono funkcję profesora zwyczajnego pośród uczelnianych funkcji naukowo-dydaktycznych. W rozdziale III omówiono kluczową dla tematu instytucję katedry profesorskiej. Kolejne trzy rozdziały (IV-VI) zawierają opis zawiązania stosunku służbowego, obowiązków i ograniczeń służbowych, odpowiedzialności dyscyplinarnej, delegacji krajowych i zagranicznych oraz przesiedleń służbowych. Rozdział VII dotyczy kwestii uposażeniowych i szeroko rozumianych przywilejów socjalnych. W rozdziale VIII opisano rozwiązanie stosunku służbowego, a w IX zagadnienie emerytur profesorskich.