Gry planszowe a wspomaganie rozwoju wybranych zdolności poznawczych uczniów z lekką niepełnosprawnością intelektualną

Abstract

Powszechnie dostępne gry te są przeciążone bodźcami wzrokowymi, plansze są małe, zawierają wiele szczegółów i kolorów. Nadmiar bodźców nie sprzyja koncentracji uwagi, która u dzieci z niepełnosprawnością intelektualną lekkiego stopnia jest zaburzona. Ma to również negatywny wpływ na percepcję wzrokową, dzieci mają problem z odróżnieniem poszczególnych elementów gry. Zasady gry są często zbyt skomplikowane i jest ich za dużo, dlatego dzieci z niepełnosprawnością intelektualną, ze względu na zaburzenia pamięci, zapominają o nich w trakcie gry. Konstruowanie gier razem z dziećmi na podstawie wcześniej przygotowanych scenariuszy jest alternatywą dla gier dostępnych w sklepach. Dodatkowym atutem korzystania ze scenariuszy opisujących, w jaki sposób tworzyć gry planszowe wspólnie z dzieckiem, jest rozwijanie motoryki, pomysłowości, umiejętności matematycznych podczas samego przygotowania gry. W trakcie konstruowania gier możliwe jest stopniowanie trudności pod względem poznawczym oraz indywidualizacja gry pod względem wizualnym (wielkość, kolorystyka), jak również dostosowanie zasad gry do poziomu rozwoju emocjonalnego i społecznego dziecka. Dziecko, które samo tworzy grę, jej bohaterów, fabułę i ustala zasady, angażuje procesy emocjonalne, przez co łatwiej zapamiętuje treści wykorzystane w grze. Ma większą motywację do zabawy, ponieważ jest autorem, ma wpływ na przebieg gry. W czasie spotkań z grami planszowymi rozgrywane były gry- -ściganki i gry-opowiadania, proste gry z wątkiem matematycznym oraz gry oparte na umiejętności klasyfikowania. Spotkania odbywały się w zespołach klasowych, ponieważ spodziewano się, że bardziej doświadczony rówieśnik przejmie rolę tutora. Zgodnie z teorią Wygotskiego rówieśnicy mogą być w czasie nauczania przez zabawę bardziej skutecznymi nauczycielami niż dorośli (Tudge, Rugoff, 1995, za: Kulesza, 2004). Ponadto jest to korzystne ze względu na budowanie odporności psychicznej i nabywanie umiejętności zdrowej rywalizacji podczas gry. Zastosowanie gier planszowych ma na celu wspomaganie rozwoju wybranych zdolności poznawczych dzieci z lekką niepełnosprawnością intelektualną, a więc wzmacnianie tego, co już występuje, i co uznaliśmy za dobre i korzystne w wyniku postępowania diagnostycznego (Obuchowska, 1997, za: Kulesza, 2004). Wspomaganie jest jednocześnie określane jako proces interakcyjny między osobą wspomagającą i wspomaganą, co zakładają scenariusze konstruowania gier planszowych i rozgrywania ich przez dzieci i terapeutę. Uczeń z niepełnosprawnością intelektualną w stopniu lekkim charakteryzuje się obniżonym poziomem funkcjonowania w zakresie zdolności poznawczych, takich jak: zdolności matematyczne, werbalne czy przestrzenne. Z badań m.in. Costello wynika, że uczniowie z niepełnosprawnością intelektualną w stopniu lekkim najefektywniej uczą się w sytuacjach społecznych, do których niewątpliwie należy granie w gry planszowe w grupie rówieśników (za: Chrzanowska, 2003). Głodkowska (2012) natomiast podkreśla, iż właściwie zorganizowane przez nauczyciela sytuacje wpływają pozytywnie na aktywność oraz ciekawość poznawczą uczniów, pobudzają do samodzielności, a tym samym stanowią doskonałą motywację do podejmowania aktywności intelektualnej. W nauczaniu uczniów z niepełnosprawnością intelektualną w stopniu lekkim istotne wydaje się odnoszenie się nie tylko do procesów poznawczych dziecka, ale także do sfery emocjonalnej, wolicjonalnej, jak również naturalnej ciekawości i aktywności dziecka rozpoczynającego naukę w szkole (Głodkowska, 2012). Jak podkreślają Gruszczyk- Kolczyńska i Zielińska (2000), jedynym i najefektywniejszym sposobem wspomagania oraz korygowania rozwoju psychoruchowego dziecka jest dostosowanie procesu uczenia się do jego potrzeb i możliwości. Odpowiednio zaplanowany i zorganizowany proces nauczania jest zatem wyzwaniem dla nauczyciela, ale lekarstwem dla ucznia z niepełnosprawnością intelektualną (Jurzysta, 2006).