Aktywność poznawcza i działaniowa dzieci w badaniach pedagogicznych

Abstract

Wiązanie poznania z działaniem jest od dawna przedmiotem zainteresowań przedstawicieli różnych dyscyplin naukowych. Ma to szczególne znaczenie w edukacji przedszkolnej i wczesnoszkolnej. Integracja oddziaływań pedagogicznych obejmująca poszczególne obszary edukacji dziecka stwarza duże możliwości w zakresie planowania jego aktywności poznawczej i działaniowej. Podejmowane są w tym względzie interesujące inicjatywy o innowacyjnym charakterze. Wiążą się one z rozwojem badań nad dzieckiem i dzieciństwem. Postęp cywilizacyjny, wynikający z osiągnięć rewolucji naukowo-techniczno-informacyjnej, jest czynnikiem sprawczym istotnych przemian edukacyjnych. Wymóg nowoczesności stawia nowe zadania. Rodzą się pytania o funkcje i cele instytucji oświatowo-wychowawczych w zmieniającym się społeczeństwie. Poszukiwanie na nie odpowiedzi jest kluczowe dla teraźniejszości i przyszłości. Podstawowe pytanie odnosi się do dziecka, do troski o przygotowanie przedszkola i szkoły do wspomagania jego rozwoju. W polu widzenia rodziców, polityków oświatowych i nadzoru pedagogicznego są kwestie związane z kwalifikacjami nauczycieli oraz bazą materialną poszczególnych placówek. Oczekuje się znaczącej poprawy w zakresie stwarzania warunków do pracy dydaktycznej i wychowawczej, uwzględniającej indywidualne predyspozycje i możliwości dziecka. Przy dynamicznie rozwijającej się cyfryzacji procesu edukacyjnego istotny staje się problem funkcjonowania dziecka, zarówno w świecie realnym, jak i wirtualnym. Z tych względów duże znaczenie mają propozycje środowisk naukowych i nauczycieli praktyków zmierzające do zwiększenia efektywności procesu edukacji przedszkolnej i wczesnoszkolnej. Niniejszy tom o charakterze teoretyczno-empirycznym jest zbiorem artykułów o różnej tematyce, lecz powiązanych wspólną problematyką koncentrującą się wokół procesów poznania i działania w edukacji dziecka. Część pierwsza zatytułowana Współczesne problemy pedagogiki przedszkolnej i szkolnej obejmuje trzynaście tekstów, w których autorzy poruszają kwestię doskonalenia procesu kształcenia i wychowania dzieci, proponują różnorodne rozwiązania pedagogiczne, sprzyjające stymulowaniu szeroko pojętego rozwoju dziecka, przedstawiają poglądy rodziców na wychowanie i edukację swoich dzieci oraz komunikacyjne relacje między dzieckiem i nauczycielem. Wskazują na technologie informacyjno-komunikacyjne w polityce edukacyjnej Unii Europejskiej i bezpieczeństwo dziecka w sieci. Podejmują także refleksje nad kompetencjami i rolą nauczyciela w procesie edukacji. W części drugiej, noszącej tytuł Poznanie i działanie dziecka w wieku przedszkolnym, składającej się z trzynastu artykułów, autorzy prezentują wyniki badań, odnoszące się do projektów dydaktyczno-wychowawczych nauczycieli zmierzających do zwiększenia efektywności funkcji poznania i działania w procesie edukacyjnym. Przedstawione są także procesy nabywania przez dzieci w wieku przedszkolnym wiedzy i umiejętności społecznych, przyrodniczych, muzycznych, artystycznych oraz związanych z udzielaniem pierwszej pomocy przedmedycznej. Część trzecia, zatytułowana Poznanie i działanie dziecka w młodszym wieku szkolnym, złożona jest z czternastu tekstów, których tematyka związana jest ze wszystkimi obszarami edukacyjnymi kształcenia zintegrowanego, a więc z edukacją polonistyczną, matematyczną, przyrodniczą, techniczną, plastyczną i muzyczną. Problematyka artykułów odnosi się do tradycyjnych i współczesnych sposobów rozumienia, diagnozowania oraz wspierania zdolności uczniów klas początkowych szkoły podstawowej, rozwoju ich myślenia, właściwego aktywizowania, wspomagania w zdobywaniu wiedzy w wyniku własnej aktywności. Na część czwartą pracy, o tytule Wybrane strategie i metody w edukacji dziecka, składa się jedenaście artykułów. Zaproponowane przez autorów teksty koncentrują się wokół tematyki odnoszącej się motywowania uczniów do zdobywania wiedzy i umiejętności oraz wspierania rozwoju zdolności poprzez wykorzystanie urozmaiconych metod i nowatorskich strategii. Piąta część – Edukacyjne aspekty pracy nauczyciela przedszkola i klas I–III szkoły podstawowej – składa się z dziesięciu zróżnicowanych tematycznie tekstów. W artykułach autorzy prezentują rolę nauczyciela w zwiększeniu efektywności procesu poznania i działania dziecka na zajęciach z języka obcego w przedszkolu, a także w realizacji założeń edukacji regionalnej uczniów w młodszym wieku szkolnym. Przedstawiają znaczenie archetypów Junga w edukacji literackiej dzieci. Wskazują także, co warto czytać najmłodszym i dlaczego. Podkreślają też znaczenie kategorii płci w odniesieniu do aspektów społeczno-kulturowych. Prezentowane artykuły autorów polskich i zagranicznych włączają się w nurt rozważań dotyczących przemian procesu edukacji przedszkolnej i wczesnoszkolnej w kształtującym się społeczeństwie informacyjnym. Poszczególne teksty powinny zainteresować kandydatów na nauczycieli przedszkoli i klas początkowych, nauczycieli praktyków (w tym nauczycieli ćwiczeniowych), polityków oświatowych, przedstawicieli nadzoru pedagogicznego, rodziców oraz inne osoby zatrudnione w instytucjach pozaszkolnych organizujących zajęcia edukacyjne dla dzieci w wieku przedszkolnym i wczesnoszkolnym.