Programowanie języka w terapii logopedycznej na przykładzie rozwoju języka dzieci niesłyszących

Abstract

Kilkanaście ostatnich lat to czas bardzo dynamicznych zmian zarówno w diagnostyce, jak i terapii dzieci z uszkodzeniami słuchu. Istniejący w Polsce od 2002 roku program powszechnych przesiewowych badań słuchu, przeprowadzanych zaraz po urodzeniu oraz upowszechnienie możliwości wszczepienia implantu ślimakowego to fakty, które zmieniły rzeczywistość zarówno niesłyszących dzieci, jak i ich rodziców. Dzięki badaniom przesiewowym opieką zostają otoczone także dzieci, których wynik badania był prawidłowy, ale istnieją czynniki wskazujące na ryzyko wystąpienia wady słuchu w późniejszym czasie. Zgodnie z założeniami programu, dziecko z podejrzeniem obustronnego niedosłuchu, powinno być zdiagnozowane najpóźniej do trzeciego miesiąca życia. W monografii zawarte zostały informacje na temat biologicznych podstaw nabywania języka ze szczególnym zwróceniem uwagi na odbiór i przetwarzanie informacji językowych, także w zależności od lateralizacji słuchowej w przypadku osób z uszkodzonym słuchem. Została podkreślona rola języka w rozwoju funkcji poznawczych małego dziecka, jak i budowaniu tożsamości i możliwości samorealizacji na różnych polach. W części empirycznej prezentuję biografie językowe dwóch grup moich uczniów. W pierwszej znaleźli się dorośli niesłyszący, którzy w większości zakończyli już etap edukacji szkolnej, zresztą ze znakomitymi wynikami i teraz mogą wypełniać różnorodne role społeczne, jakie przynosi im życie. Drugą grupę stanowią dzieci, które były diagnozowane w innych warunkach (dzięki badaniom przesiewowym bardzo wcześnie) i zostały objęte terapią także zdecydowanie szybciej niż osoby z pierwszej grupy. Są to dzieci, które kończą w tej chwili przedszkole albo szkołę podstawową i dzięki językowi, który budowały na zajęciach terapeutycznych prowadzonych z wykorzystaniem techniki programowania języka mogą samodzielnie, tak jak słyszący, zdobywać wiedzę. W tej części prezentuję też informacje dotyczące systemowych oddziaływań stosowanych w przypadku dzieci z zaburzeniami komunikacji językowej, którymi terapeuci mogą posługiwać się dzięki doświadczeniu w pracy z niesłyszącymi. Ostatnią część pracy stanowi opis realizacji programu budowania systemu językowego także z pomocą programu intencjonalno-pojęciowego. Są to propozycje oddziaływań terapeutycznych, z których mogą skorzystać terapeuci, nauczyciele i rodzice dzieci z różnymi zaburzeniami komunikacji językowej, nie tylko z uszkodzonym słuchem, również Polacy za granicą, wychowujący dzieci w dwujęzyczności.