Spotkanie z art brut

Abstract

Niniejsza książka jest raczej próbą spojrzenia na pewne aspekty art brut z perspektywy pedagoga specjalnego i miłośnika sztuki zarazem, i rozważenie, jakie z wyłaniającego się obszaru znaczeń nadawanych art brut mogą płynąć konsekwencje dla kreowania obrazu człowieka z niepełnosprawnością, zwłaszcza intelektualną, w społeczeństwie. Publikacja ta jest także (w zamyśle) komplementarna w stosunku do planowanej rozprawy poświęconej twórcom i twórczości art brut, rozpatrywanej już jednak z punktu widzenia Innego, którego prace zyskały społeczne uznanie. Monografia składa się z trzech rozdziałów. W pierwszym zaprezentowałam w zarysie zjawisko art brut, jak również stosowaną aktualnie terminologię. W tej części opracowania znajdują się ponadto rozważania dotyczące uczestnictwa osób z niepełnosprawnością w kulturze oraz zagadnienia twórczości i transgresji jako kontekstu do rozważań nad art brut. Drugi rozdział zawiera omówienie fenomenografii jako metody badawczej, jak również celu i problematyki badań. W trzecim rozdziale, odwołując się do założeń fenomenografii, dokonałam prezentacji materiału empirycznego i opisałam przypisywane art brut podstawowe kategorie znaczeniowe, które wyodrębnione zostały w trakcie badań. Przeprowadzone analizy umożliwiły także rozważenie znaczeń, jakie badani nadawali niepełnosprawności intelektualnej w kontekście relacji twórca – proces twórczy – dzieło. W załączniku zamieściłam krótkie noty o polskich twórcach art brut, których nazwiska zostały przywołane w tekście. Tę prezentację ograniczyłam do sylwetek osób z niepełnosprawnością intelektualną, nie po to jednak, by uwypuklić znaczenie samej niepełnosprawności, lecz by uzmysłowić, że najpiękniejsze przejawy twórczości człowieka mogą ujawnić się w sposób nieoczekiwany. Dzięki swoim pracom artyści są znani nie tylko w Polsce, lecz również w świecie, choć na co dzień ich życie związane jest (lub było) z domami pomocy społecznej, czy też warsztatami terapii zajęciowej. Wielu pozostaje w swoich miejscach zamieszkania, bez szansy na aktywność zawodową, ale ze swoją wielką pasją, zabezpieczającą ich tożsamość i sens istnienia.