Rola osoby znaczącej w kształtowaniu obrazu siebie sieroty społecznej

Abstract

Człowiek jest istotą społeczną i dlatego nie może rozwijać się bez kontaktu z innymi ludźmi. Jego przeżycia i rozwój zależą od oddziaływania innych osób. Powszechnie przyjmuje się, że to rodzina jest najlepszym środowiskiem opiekuńczo-wychowawczym, które wypełniając swoje funkcje, zapewnia warunki do prawidłowego rozwoju dziecka. Od niemowlęctwa po okres dorastania dziecko ma zwykle stały i częsty kontakt z rodzicami lub opiekunami zastępczymi, dziadkami, rodzeństwem i innymi osobami, które napotyka na swojej drodze. Nie wszystkie osoby w jednakowym stopniu oddziałują na jego życie. Kontakt z niektórymi nie zostawia trwałych, znaczących śladów pamięciowych; aby wpływ się dokonał, osoby te muszą stać się znaczące (Brzezińska 2004). Wielu teoretyków i badaczy podkreśla istotny wpływ osób znaczących (szczególnie rodziców) na rozwój młodego człowieka, na różne aspekty jego funkcjonowania, w tym na posiadany obraz siebie. To rodzice zapoczątkowują relację z dzieckiem, dają mu pierwsze pozytywne lub negatywne informacje (Januszewska 1994). Rodzina dostarcza dziecku wzorów identyfikacji, modeli zachowania się, jest źródłem wartości i standardów postępowania w dorosłym życiu. Budowanie obrazu siebie to proces ciągły, rozpoczynający się już w niemowlęctwie. Rodzice i ich sposób komunikacji z dzieckiem stanowią pierwsze pole doświadczeń interakcji społecznych (Siek 1984). W budowaniu obrazu siebie istotne znaczenie dla dziecka ma ocena rodziców dotycząca jego postępowania oraz wzory zachowań osób ważnych, połączone z systemem kar i nagród. Jak pokazują badania, również postawy wychowawcze rodziców oraz jakość relacji małżeńskiej są czynnikami wpływającymi na koncepcję własnego Ja młodego człowieka (Braun-Gałkowska 1992). Książka składa się z trzech zasadniczych części: wprowadzenia teoretycznego, rozdziału poświęconego metodologii badań własnych oraz części empirycznej, zwierającej opis wyników badań. We wprowadzeniu teoretycznym, poprzedzonym krótkim wstępem, opisane zostały kolejno zagadnienia związane z problematyką funkcjonowania wychowanków placówek (rozdział 1). Przybliżono w nim znaczenie terminu „sieroctwo społeczne” oraz jego przyczyny i następstwa. W rozdziale tym zwrócono także uwagę na specyfikę funkcjonowania wychowanków placówek. Rozdział 2 zawiera informacje odnoszące się do tematyki obrazu siebie. Zaprezentowane w nim zostały różne koncepcje własnego Ja oraz czynniki wpływające na jego rozwój. Rozdział 3 natomiast poświęcony został zagadnieniom dotyczącym osób znaczących. Podjęto w nim próbę wyjaśnienia terminu, a także opisano wpływ osób znaczących na funkcjonowanie dziecka. Druga część książki zawiera opracowanie metodologiczne problematyki badań własnych. Zaprezentowane zostały w niej hipotezy badawcze oraz program badań empirycznych, który był sposobem ich weryfikacji. Omówiono szczegółowo grupę badawczą oraz zaprezentowano metody wykorzystywane w badaniu. W trzeciej części opisane zostały wyniki badań ujmujące różnice w obrazie siebie wychowanków placówek w zależności od relacji z wybranymi osobami znaczącymi. Część empiryczną zamyka podsumowanie oraz próba interpretacji uzyskanych wyników badań w świetle literatury przedmiotu.