Człowiek w teatrze świata : studia o historii i kulturze dedykowane Profesorowi Stanisławowi Grzybowskiemu z okazji osiemdziesiątych urodzin

Abstract

Człowiek w teatrze świata. Studia o historii i kulturze to druga już księga dedykowana profesorowi Stanisławowi Grzybowskiemu przez Jego przyjaciół, uczniów i współpracowników oraz wszystkich, na których warsztat badawczy i znakomite pisarstwo Profesora wywarły znaczący wpływ. O potrzebie jej powstania zdecydował nie tylko wspaniały jubileusz osiemdziesiątych urodzin Profesora, ale przede wszystkim nasze uznanie dla dokonań naukowych Jubilata i wielka sympatia dlań jako człowieka. Niełatwo jest pisać o postaci tak znaczącej dla świata nauki jak profesor Stanisław Grzybowski. Ogromny dorobek badawczy znakomitego Jubilata nie wymaga komentarza, żadne bowiem słowa nie przybliżą rozległości Jego zainteresowań, dociekliwości badawczej, precyzji poglądów i niezwykłej erudycji. Warto jednak podkreślić, iż wśród wielorakich zainteresowań Profesora poczesne miejsce zajmuje człowiek i jego ogląd świata. W tym ludzkim zwierciadle odbijają się człowiecze pasje i dążenia, nie zawsze tłumione emocje i chłodny osąd rzeczywistości, które lekkie pióro Uczonego potrafi doskonale przybliżyć współczesnemu czytelnikowi. Czytelnikowi właśnie, bo cóż warta jest naukowa makulatura, jeśli nie spocznie na niej oko i dłoń czytelnika? Zadanie to niełatwe, gdyż nieustannych zmagań myśli i wielkiego mistrzostwa słowa wymaga pisanie lekko, a nie lekkomyślnie o sprawach wielkich, dostrzegania znaczeń w nieistniejącej już codzienności, odkrywania świata dawno przeszłego i nadawania blasku sprawom minionym. Pod piórem Profesora ten ludzki teatr świata wydaje się niezwykle bliski i klarowny, a pasjonująca wędrówka szlakiem Jego narracji otwiera przed nami te obszary Historii, które czasem wydają się niedostępne. Książka, którą pragniemy ofiarować Profesorowi, składa się z 38 artykułów o bardzo szerokiej tematyce, ujętych w pięć kategorii. Kolejne części przygotowanej pracy zostały opracowane w taki sposób, aby odpowiadały rozległym zainteresowaniom Jubilata. Rozpoczyna ją część Człowiek w rodzinie, wpisująca się w sferę badań Profesora nad rodziną staropolską, tym niewielkim, ale jakże ważnym dla każdego mikrokosmosem, w którym kształtują się uczucia, poglądy i charakter, gdzie wyrastają godni chwały bohaterowie i nędzni szubrawcy. Człowiek w kulturze to kolejna kategoria i ogromne pole badawczych pasji Profesora. Trudno byłoby je zamknąć w kilku zdaniach, obojętne bowiem, czy sięgniemy do kultury renesansowych elit, kształconych we włoskich klimatach oratorów, orędowników wysublimowanej demokracji, tych Sienickich, Orzechowskich, Zamoyskich, czy zagłębimy się w ludyczne sfery człowieczej działalności, znaczone szczękiem oręża, niewybrednym żołnierskim dowcipem, czerepem dymiącym i podkręconym wąsem - wszędzie odnajdziemy ślad zainteresowań Jubilata. Trzecia część dedykowanej Profesorowi książki zapożycza tytuł od całości tomu - Człowiek w teatrze świata. To wyraz barokowych i sarmackich fascynacji Stanisława Grzybowskiego zarówno człowiekiem, jak i szeroko rozumianym teatrem, nie tylko tym zamkniętym w wąskim kręgu sceny i widowni, szekspirowskim dramacie i molierowskiej komedii, ale widowiskiem Historii, w którym wykuwały się dawne wzorce i obecne tradycje. Teatrem, w którym każda postać odgrywa przypisane jej role niezależnie od miejsca na scenie świata, niczym w komedii dell'arte. Część czwarta - Człowiek w podróży - nawiązuje do wieloletnich naukowych peregrynacji Profesora i podejmowanych przez Niego zagadnień związanych z odkrywaniem świata, krain bliskich i odległych, świata naznaczonego straceńczą odwagą odkrywców i korsarzy, pachnących wanilią zamorskich imperiów i kupieckich miasteczek, świata królewskich stolic i szlacheckich zaścianków. Wydaje się, że właśnie ten obszar badań nad historią i człowiekiem uwiódł Profesora bezgranicznie. Piąta i ostatnia kategoria ofiarowanej Jubilatowi książki skupia się na Człowieku w polityce, choć trudno byłoby zakończyć na tym spis tematów, których dotknęło Profesorskie pióro. Człowiek jako stworzenie ze wszech miar polityczne znalazł w zainteresowaniach Stanisława Grzybowskiego miejsce znaczące, a zaowocowało ono licznymi biografiami polityków i ludzi parających się władzą, wybitnych mężów stanu, rezolutnych królowych, żarliwych reformatorów, na których historia wycisnęła swoje okrutne piętno. W każdym z nich Profesor potrafił dostrzec przede wszystkim istotę ludzką.